Nếu kiểm toán nghi vấn, doanh nghiệp phải giải trình

NẾU KIỂM TOÁN NGHI VẤN,

DOANH NGHIỆP PHẢI GIẢI TRÌNH

Ông Bùi Văn Mai

P/v ông Bùi Văn Mai, Tổng Thư ký Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA)

Lê Hường

Báo cáo tài chính (BCTC) quý II của một số DN có mức lợi nhuận chênh lệch khá lớn so với BCTC sau soát xét. Ông có bình luận gì về hiện tượng này?

Về nguyên tắc, BCTC do các DN lập là đầy đủ và đúng đắn, nhưng không loại trừ khả năng có sai sót. Bởi vì, với từng người, mức độ hiểu biết về chế độ, chính sách, các văn bản hướng dẫn có thể khác nhau. Do đó, các DN cần có kiểm toán nội bộ hoặc kiểm toán độc lập để kiểm tra lại, xác định sai đúng và yêu cầu kế toán chỉnh sửa.

BCTC có chênh lệch trước và sau soát xét là chuyện bình thường và phổ biến. Các DN cần phấn đấu để mức chênh lệch này càng nhỏ. Vì thế BCTC của các Cty niêm yết ảnh hưởng nhiều đến cổ đông và tác động đến giao dịch chứng khoán hàng ngày nên đựơc yêu cầu phải soát xét BCTC 6 tháng. VACPA đã từng kiến nghị soát xét BCTC hàng quý để phát hiện sai sót và điều chỉnh càng sớm càng tốt. Khi đã có ý kiến của kiểm toán, mức độ đúng của BCTC sẽ cao hơn rất nhiều.

Trong nhiều trường hợp, nguyên nhân của sự chênh lệch lớn này là do sự cố ý của một số cá nhân để trục lợi không?

Có cả lý do và chủ quan và khách quan. Vì một số mục đích, người làm báo cáo tài chính có thể thực hiện một số điều chỉnh kỹ thuật, chẳng hạn chỉ cần thay đổi thời điểm hạch toán một khoản mục nào đấy, chuyển giao dự án hoặc lập hóa đơn bán hàng chậm 1 ngày, là có thể làm thay đổi số liệu báo cáo. Điều này phải có nghiệp vụ sâu mới biết được.

Về khách quan, có thể vô tình DN làm sai do không biết. Chẳng hạn, việc bán dự án chậm trễ, nhưng DN không có biện pháp thúc giục và nghĩ rằng không hạch toán vào tháng này thì hạch toán vào tháng sau. Điều này xuất phát từ nhận thức không đúng về nguyên tắc hạch toán, không nắm chắc về chuyên môn.

Điểm quan trọng nhất là phải giải trình lý do, cần đựơc xem xét kỹ càng là lý do chủ quan hay khách quan. Kiểm toán viên (KTV) là người đưa ra ý kiến yêu cầu DN điều chỉnh. Do đó, KTV là người hiểu rất rõ nguyên nhân dẫn đến sự chênh lệch lớn này. Tuy nhiên, trong công việc của mình, KTV chỉ cần đạt đựơc mục đích là DN phải điều chỉnh, không đòi hỏi phải tìm hiểu thật kỹ lý do. Mục tiêu của KTV là BCTC sau kiểm toán phải trung thực và hợp lý, bảo đảm quyền lợi bình đẳng cho mọi người có liên quan.

Theo ông, kết quả báo cáo tài chính cuối năm nay có lặp lại tình trạng như báo cáo tài chính giữa năm vừa qua không?

Các năm trước, chưa thực hiện soát xét BCTC giữa năm. Năm 2010 là năm đầu tiên thực hiện soát xét BCTC 6 tháng. Các năm trước chỉ thực hiện kiểm toán BCTC kỳ cuối năm. Kiểm toán BCTC cuối năm thông thường chênh lệch không lớn, bởi vì, cuối năm khi DN phải làm quyết toán, phải tất toán rất nhiều hoạt động, như thực hiện kiểm kê, đối chiếu công nợ… Đây là chuỗi thủ tục ràng buộc giúp hạn chế sai sót. Trong khi đó, soát xét BCTC 6 tháng lại không làm những việc đó. Một số DN có suy nghĩ, lãi hoặc lỗ của 6 tháng chỉ để đánh giá tình hình DN, không dùng để chia cho cổ tức, chưa phải quyết toán thuế TNDN... nên mức độ thận trọng của DN cũng không cao. Thực chất khoản lãi chưa hạch toán, nếu có dù lớn hay nhỏ cũng sẽ được hạch toán vào 6 tháng cuối năm mà không mất đi.

Thêm vào đó, một số văn bản mới tăng trách nhiệm của các công ty niêm yết, tăng trách nhiệm của KTV, yêu cầu phải có giải trình khi mức độ sai số lớn. Do đó, cuối năm nay, chênh lệch BCTC trước và sau kiểm toán chắc chắn sẽ giảm.

Một số DN đã có giải trình về khoản chênh lệch lớn giữa BCTC trước và sau soát xét. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng cách giải trình là chưa đầy đủ ở mức cần thiết?

UBCKNN nên yêu cầu DN tiếp tục giải trình nếu vẫn tiếp tục nghi vấn về giải trình lần một của DN. Cụ thể, Cty Quốc Cường Gia Lai giải trình về khỏan chênh lệch lợi nhuận là do chưa hạch toán một dự án đã bán trong kỳ. Giải trình này đã nêu rõ lý do chênh lệch, nhưng xét về mặt chuyên môn cần phải giải thích rõ hơn lý do vì sao chưa hạch toán. Việc bán dự án được tính vào doanh thu trong 6 tháng khi thỏa mãn 2 điều kiện, đó là, bên DN đã chuyển giao cho người mua (đã chuyển giao trách nhiệm vật chất đối với hàng hóa). Thứ hai, đã lập hóa đơn bán hàng. Để hạn chế tình trạng một số cá nhân cố ý làm sai lệch BCTC để trục lợi, cần có hình thức xử phạt thích đáng.

(Theo Thời báo Kinh tế Việt Nam)