Hệ thống tài khoản kế toán doanh nghiệp

DANH MỤC HỆ THỐNG TÀI KHOẢN KẾ TOÁN DOANH NGHIỆP

LIST OF UNIFORM CHART OF ACCOUNTS FOR ENTERPRISES

 

SỐ HIỆU TK		TÊN TÀI KHOẢN	ACCOUNT NAME
Cấp 1	Cấp 2
		LOẠI 1: TÀI SẢN NGẮN HẠN	TYPE 1: CURRENT ASSETS
111 . . . 112  .  .  . 113  .  . 121 .  . 128  .  . 129 131 133  .  . . 136 .  . . 138  .  .  . 139 141 142 144 . 151 152 153 154 155 156  .  .  . 157 158 159 161 . . .	. 1111 1112 1113 . 1121 1122 1123 . 1131 1132  . 1211 1212  . 1281 1288  .  .  . 1331 . 1332 . 1361 . 1368  . 1381 1385 1388  .  .  .  . .  .  .  .  .  .  . 1561 1562 1567  .  .  .  . 1611 . 1612	Tiền mặt Tiền Việt Nam Ngoại tệ Vàng, bạc, kim khí quý, đá quý Tiền gửi ngân hàng Tiền Việt Nam Ngoại tệ Vàng, bạc, kim khí quý, đá quý Tiền đang chuyển Tiền Việt Nam Ngoại tệ Đầu tư chứng khoán ngắn hạn Cổ phiếu Trái phiếu, tín phiếu, kỳ phiếu Đầu tư ngắn hạn khác Tiền gửi có kỳ hạn Đầu tư ngắn hạn khác DP giảm giá đầu tư ngắn hạn Phải thu của khách hàng Thuế GTGT được khấu trừ Thuế GTGT được khấu trừ của hàng hoá dịch vụ Thuế GTGT được khấu trừ của TSCĐ Phải thu nội bộ Vốn kinh doanh của các đơn vị trực thuộc Phải thu nội bộ khác Phải thu khác Tài sản thiếu chờ xử lý Phải thu về cổ phần hoá Phải thu khác Dự phòng phải thu khó đòi Tạm ứng Chi phí trả trước ngắn hạn Cầm cố, ký quỹ, ký cược ngắn hạn . Hàng mua đang đi đường Nguyên liệu, vật liệu Công cụ, dụng cụ CP sản xuất, kinh doanh dở dang Thành phẩm Hàng hoá Giá mua hàng hoá Chi phí thu mua hàng hóa Hàng hoá bất động sản Hàng gửi đi bán Hàng hoá kho bảo thuế Dự phòng giảm giá hàng tồn kho Chi sự nghiệp Chi sự nghiệp năm trước . Chi sự nghiệp năm nay	Cash on Hand  Vietnamese Currency  Foreign Currency  Gold, Silver, Precious Stone Cash in Bank/ Cash at Bank  Vietnamese Currency Foreign Currency Gold, Silver, Precious Stones Cash in Transit    Vietnamese Currency    Foreign Currency Short-term Security Investments  Investment in Shares/ Stocks  Investment in Bonds Other Short-term Investments  Fixed-Term Deposits  Other Short-term Investments Allowance for Short-term Investments Accounts Receivable/ Trade Receivables Deductible VAT  Deductible VAT of Goods & Services .  Deductible VAT of Non-current Assets Internal Receivables    Receivables from subsidiaries   .    Other Internal Receivables Other Receivables    Pending Shortage Assets    Receivables from Privatization    Other Receivables Allowance for Uncollectible Accounts Advance to Short-term Prepaid Expenses Short-term Mortgage, Guarantee Deposit Inventories in Transit Materials Tools, Supplies Work In Process Finished Goods Goods    Cost of Goods    Freight-in    Property Inventories Consignment Inventories Goods in Bonded Warehouse Allowance for Inventories Government Sourced Expenses Government Sourced Expenses of Previous Year Government Sourced Expenses of This Year
		LOẠI 2: TÀI SẢN DÀI HẠN	TYPE 2: NON-CURRENT ASSETS
211  .  .  .  .  .  . 212 213  .  .  .  .  .  .  . . 214 .  .  .  . . . 217 221 222 223 228  .  .  . 229 241 .  .  . 242 243 244	. 2111 2112 2113 2114 2115 2118  .  . 2131 2132 2133 2134 2135 2136 2138  . . . 2141 2142 2143 2147  . .  .  .  . . 2281 2282 2288 .  . 2411 2412 2413 . . .	Tài sản cố định hữu hình Nhà cửa, vật kiến trúc Máy móc, thiết bị Phương tiện vận tải, truyền dẫn Thiết bị, dụng cụ quản lý Cây lâu năm, súc vật làm việc và cho sản phẩm TSCĐ khác Tài sản cố định thuê tài chính Tài sản cố định vô hình Quyền sử đụng đất Quyền phát hành Bản quyền, bằng sáng chế Nhãn hiệu hàng hóa Phần mềm máy vi tính Giấy phép và giấy phép nhượng quyền TSCĐ vô hình khác Hao mòn TSCĐ . Hao mòn TSCĐ hữu hình Hao mòn TSCĐ thuê tài chính Hao mòn TSCĐ vô hình Hao mòn bất động sản đầu tư . Bất động sản đầu tư Đầu tư vào công ty con Vốn góp liên doanh Đầu tư vào công ty liên kết Đầu tư dài hạn khác Cổ phiếu Trái phiếu Đầu tư dài hạn khác Dự phòng giảm giá đầu tư dài hạn Xây dựng cơ bản dở dang Mua sắm TSCĐ Xây dựng cơ bản Sửa chữa lớn TSCĐ Chi phí trả trước dài hạn Tài sản thuế thu nhập hoãn lại Ký quỹ, ký cược dài hạn	Tangible Non-current Assets  Plant, Buildings  Machinery and Equipment  Transportation Means  Office Appliances  Long-term Trees, Cattle    Other Non-current Assets Non-Current Assets under Finance Leases Intangible Assets  Right of Land Use  Copyrights  Patents  Trademarks & Brand Names  Software  Licences & Franchises  Other Intangible Assets Accumulated Depreciation & Amortization  Accumulated Depreciation  Accumulated Depreciation-Finance Lease  Accumulated Amortization  Accumulated Depreciation of Investment Property Investment Property Investment in subsidiaries Investment in Joint Ventures Investment in Associates/ Affiliates Other Long-term Investments Shares / Stocks Bonds/ Debentures Other Long-term Investments Allowance for Long-term Investments Construction in Progress  Fixed Assets in Purchasing  Construction in Progress  Capitalised Repairs/ Major Repairs Long-term Prepaid Expenses Deferred Tax Assets Long-term Mortgage, Guarantee Deposits
		LOẠI 3: NỢ PHẢI TRẢ	TYPE 3: LIABILITIES
311 315 331 . 333 . .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . . . . 334 .  . 335 336 337  . 338 .  . . .  .  .  . .  . . 341 342 343 . .  . 344 . 347 351 352 353  .  .  .  . . 356  . .	.  .  .  . . . 3331 33311 33312 3332 3333 3334 3335 3336 . 3337 . 3338 3339  . . 3341 3348 .  .  .  .  . 3381 3382 3383 3384 3385 3386 . 3387 3388 3389 . . . 3431 3432 3433  . . .  .  .  . 3531 3532 3533 3534 . . . 3561 . 3562	Vay ngắn hạn Nợ dài hạn đến hạn trả Phải trả cho người bán . Thuế và các khoản nộp Nhà nước . Thuế GTGT phải nộp Thuế GTGT đầu ra Thuế GTGT hàng nhập khẩu Thuế Tiêu thụ đặc biệt Thuế xuất, nhập khẩu Thuế thu nhập doanh nghiệp Thuế thu nhập cá nhân Thuế tài nguyên . Thuế nhà đất, tiền thuê đất . Các loại thuế khác Phí, lệ phí và các khoản phải nộp khác Phải trả người lao động Phải trả công nhân viên Phải trả người lao động khác Chi phí phải trả Phải trả nội bộ Thanh toán theo tiến độ kế hoạch hợp đồng xây dựng Phải trả, phải nộp khác Tài sản thừa chờ giải quyết Kinh phí công đoàn Bảo hiểm xã hội Bảo hiểm y tế Phải trả về cổ phần hoá Nhận ký quỹ, ký cược ngắn hạn . Doanh thu chưa thực hiện Phải trả, phải nộp khác Bảo hiểm thất nghiệp Vay dài hạn Nợ dài hạn Trái phiếu phát hành Mệnh giá trái phiếu Chiết khấu trái phiếu Phụ trội trái phiếu Nhận ký quỹ, ký cược dài hạn . Thuế thu nhập hoãn lại phải trả Quỹ dự phòng tài trợ mất việc làm Dự phòng phải trả Quỹ khen thưởng, phúc lợi    Quỹ khen thưởng    Quỹ phúc lợi    Quỹ phúc lợi đã hình thành TSCĐ    Quỹ thưởng ban quản lý điều hành công ty Quỹ phát triển khoa học và công nghệ    Quỹ phát triển khoa học và công nghệ    Quỹ phát triển khoa học và công nghệ đã hình thành tài sản cố định	Short Term Borrowing Current Portion of Long-Term Debts Accounts Payable/ Trade Payables/ Payables Tax Payables & Payables to Government  VAT Payable       Out-put VAT Payable       VAT Payable for Imported Goods  Special Sales Tax  Import and Export Duty  Business Income Tax/ Profit Tax  Personal/ Employee Income Tax  Tax on Exploitation of Natural Resources  Housing, Land Tax & Land Rental/ Lease Other Tax Other Fees and Licenses Payable . Employee Payables    Employee Payables    Payables to other labors Accural Expenses/ Expense Payables Internal Payables Payment Based on Stages of Construction Contract Schedules Other Payables  Pending Surplus Assets Trade Union Fee Payable Social Insurance Payable Health Insurance Payable  Payables on Privatization  Short-term Received Guarantee Deposits  Unearned Revenue  Other Payables  Unemployment Insurance Payable Long-term borrowing Long-tern Debt Issued Bonds/ Debentures Par Value of Issued Bonds Discounts on Bonds/ Debentures Premium on Bonds/ Debentures Long-term Received Guarantee Deposits Deferred Tax Liabilities Unemployment Fund Provision Payables Bonus, Welfare Fund Bonus Fund Welfare Fund Welfare Fund Transferred to Non-Current Assets  Management Bonus Fund Science & Technology Development Fund    Science & Technology Development Fund     Science & Technology Development Fund Transferred to Non-current Assets
		LOẠI 4: VỐN CHỦ SỞ HỮU	TYPE 4: OWNERS’ EQUITY
411 .  .  . 412 413  .  . .  . 414 415 418 . 419 421 . . 441 . 461 .  . 466	. 4111 4112 4118  .  . 4131  . 4132  .  .  .  .  . . . 4211 4212  .  . . 4611 4612	Nguồn vốn kinh doanh Vốn đầu tư của chủ sở hữu Thặng dư vốn cổ phần Vốn khác Chênh lệch đánh giá lại tài sản Chênh lệch tỷ giá hối đoái Chênh lệch tỷ giá hối đoái đánh giá lại cuối năm tài chính Chênh lệch tỷ giá hối đoái trong giai đoạn đầu tư XDCB Quỹ đầu tư phát triển Quỹ dự phòng tài chính Các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu Cổ phiếu quỹ Lợi nhuận chưa phân phối Lợi nhuận chưa phân phối năm trước Lợi nhuận chưa phân phối năm nay Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản Nguồn kinh phí sự nghiệp Nguồn kinh phí sự nghiệp năm trước Nguồn kinh phí sự nghiệp năm nay Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ	Owners’ Equity/ Equity/ Capital Share Capital/ Paid-In Capital Surplus Share Capital/ Premium Capital  Other Capital Revaluation Differences on Assets Foreign Exchange Differences Foreign Exchange Differences on      Revaluation at Year End.  Foreign Exchange Differences During Construction Stage Investment & Development Fund Finance Reserve Fund Other Funds belongs to Equity . Treasury Stocks Retained Earning/ Undistributed Profit Undistributed Profit of Previous Year Undistributed Profit of This Year Basic Construction Capital/ Source . Government Sources for Expenses Government Sources - Previous Year Government Sources - This Year Government Sources Transferred to Non-current Assets
		LOẠI 5: DOANH THU	TYPE 5: REVENUE
511 .  .  .  .  .  . . . 512 .  . . 515 521 531 532	. . 5111 5112 5113 5114 5117 . 5118 . 5121 5122 5123 . . . .	Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ Doanh thu bán hàng hoá Doanh thu bán các thành phẩm Doanh thu cung cấp dịch vụ Doanh thu trợ cấp, trợ giá Doanh thu kinh doanh bất động sản đầu tư Doanh thu khác Doanh thu bán hàng nội bộ Doanh thu bán hàng hoá Doanh thu bán các thành phẩm Doanh thu cung cấp dịch vụ Doanh thu hoạt động tài chính Chiết khấu thương mại Hàng bán bị trả lại Giảm giá hàng bán	Sales Revenue and Service Revenue . Revenue - Sales of Goods Revenue - Sales of Finished Goods Revenue - Rendering Services Revenue - Price Subsidized Revenue - Sales of Investment Properties . Revenue - Others Internal Revenue  Revenue - Sales of Goods  Revenue - Sales of Finished Goods  Revenue - Rendering Services Revenue - Financing Activities Sales Discounts / Trade Discounts Sales Returns Sales Allowances
		LOẠI TK: 6 CHI PHÍ SẢN XUẤT, KINH DOANH	TYPE 6: PRODUCTION & OPERATION EXPENSES
611 . . 621 . 622 623 .  .  .  .  .  . 627 .  .  .  .  .  . . 631 632 635 641 .  .  .  .  .  .  . 642	. 6111 6112 . .  .  . 6231 6232 6233 6234 6237 6238  . . 6271 6272 6273 6274 6277 6278 .  .  .  . 6411 6412 6413 6414 6415 6417 6418  . 6421 6422 6423 6424 6425 6426 6427 6428	Mua hàng Mua nguyên liệu, vật liệu Mua hàng hoá Chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp Chi phí công nhân trực tiếp Chi phí sử dụng máy thi công Chi phí nhân công Chi phí vật liệu Chi phí dụng cụ sản xuất Chi phí khấu hao máy thi công Chi phí dịch vụ mua ngoài Chi phí bằng tiền khác Chi phí sản xuất chung . Chi phí nhân viên phân xưởng Chi phí vật liệu Chi phí dụng cụ sản xuất Chi phí khấu hao TSCĐ Chi phí dịch vụ mua ngoài Chi phí bằng tiền khác Giá thành sản xuất Giá vốn hàng bán Chi phí tài chính Chi phí bán hàng Chi phí nhân viên Chi phí vật liệu, bao bì Chi phí vật dụng, đồ dùng Chi phí khấu hao TSCĐ Chi phí bảo hành Chi phí dịch vụ mua ngoài Chi phí bằng tiền khác Chi phí quản lý doanh nghiệp Chi phí nhân viên quản lý Chi phí vật liệu quản lý Chi phí đồ dùng văn phòng Chi phí khấu hao TSCĐ Thuế, phí và lệ phí Chi phí dự phòng Chi phí dịch vụ mua ngoài Chi phí bằng tiền khác	Purchases  Purchases - Materials  Purchases - Goods Direct Material Expense . Direct Labour Expense Expenses for Using Construction Engine  Labour Expense  Indirect Material Expense  Tool & Supplies Expense  Depreciation of Construction Engine  Services from Outside  Other Cash Expenses Factory Overhead/ Production Overhead  Indirect Labour Expenses  Indirect Material Expenses  Tool & Supplies Expenses  Depreciation Expenses  Services from Outside  Other Expenses Manufacturing Cost/ Production Cost Cost of Goods Sold/ Cost of Sales Finance Expense/ Finance Charge Selling Expenses  Labour Expenses  Packaging & Material Expenses  Supplies Expenses  Depreciation Expenses  Warranty Expenses  Services from Outside  Other Cash Expenses General & Administrative Expenses  Salary Expenses  Supplies Expenses  Stationery & Office Supplies  Depreciation Expenses  Tax, Fees and Licenses  Bad Debt and Allowance Expenses  Services from Outside  Other Cash Expenses
		LOẠI 7 : THU NHẬP KHÁC	TYPE 7: OTHER INCOMES
711		Thu nhập khác	Other Incomes
		LOẠI 8: CHI PHÍ KHÁC	TYPE 8: OTHER EXPENSES
811 821	8211 8212	Chi phí khác Chi phí thuế TNDN Chi phí TNDN hiện hành Chi phí thuế TNDN hoãn lại	Other expenses Profit Tax Expense    Current Profit Tax Expense    Deferred Profit Tax Expense
		LOẠI 9 : XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ KINH DOANH	TYPE 9: INCOME SUMMARY
911		Xác định kết quả kinh doanh	Income Summary
		LOẠI TK 0: TÀI KHOẢN NGOÀI BẢNG	TYPE 0 –OFF BANLANCE SHEET
001 002 003 004 007 008		Tài sản thuê ngoài Vật tư, hàng hoá nhận giữ hộ, nhận gia công Hàng hoá bán hộ, nhận ký gửi, ký cược Nợ khó đòi đã xử lý Ngoại tệ các loại Dự toán chi sự nghiệp, dự án	Assets Hired Goods Keep on Behalf of the Others Consigned Goods, Received Guarantee Goods Settled Bad Debt Foreign Currencies Budget of Government Sourced Expense

 

* Đã được bổ sung sửa đổi theo Thông tư số 244/2009 TT-BTC ngày 31/12/2009.

 

Kế toán tái cơ cấu các khoản nợ theo chuẩn mực quốc tế

Nợ xấu trong các ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay rất lớn và việc tái cơ cấu nợ được xem là biện pháp để các ngân hàng tự cứu mình. Chuẩn mực kế toán quốc tế số 39 (IAS 39) đã có các quy định về cách xử lý về mặt kế toán đối với việc tái cơ cấu các khoản vay.

Kế toán tái cơ cấu các khoản nợ theo chuẩn mực quốc tế

Tuy nhiên trong hệ thống chuẩn mực và chế độ kế toán Việt Nam hiện hành chưa có các quy định và hướng dẫn khiến cho các ngân hàng cũng như các doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc hạch toán khi thực hiện tái cơ cấu các khoản nợ xấu. Bài viết này giới thiệu cách hạch toán tại bên đi vay và bên cho vay đối với các khoản nợ xấu được tái cơ cấu theo quy định của IAS 39 hiện hành và đưa ra gợi ý cho các doanh nghiệp và ngân hàng tại Việt Nam trong việc xử lý kế toán các nghiệp vụ này.

Khi các công ty rơi vào tình trạng khó khăn về tài chính thì các công ty có thể thỏa thuận với bên cho vay để tái cơ cấu khoản nợ vay nhằm tránh khỏi việc phá sản. Việc tái cơ cấu các khoản nợ bao gồm việc thanh toán khoản nợ thấp hơn giá ghi sổ hoặc duy trì khoản nợ nhưng sửa đổi các điều khoản của hợp đồng vay. Theo IAS 39, khi xóa sổ một khoản nợ phải trả khỏi Báo cáo tình trạng tài chính của một công ty được gọi là thanh toán (extinguished). Khi một công ty thực hiện tái cơ cấu nợ thông qua việc thay đổi các điều khoản ban đầu của hợp đồng vay (số tiền gốc phải thanh toán khi đáo hạn, thời hạn đáo hạn, lãi suất,…) thì khoản nợ cũ được thanh toán và khoản nợ mới được hình thành, công ty xóa sổ khoản nợ cũ và ghi nhận khoản nợ mới.

Kế toán thanh toán khoản nợ

Bên cạnh việc thanh toán bằng tiền, việc thanh toán khoản nợ vay có thể thực hiện bằng các tài sản phi tiền hoặc phát hành cổ phiếu của bên đi vay. Trong trường hợp này giá trị của các tài sản phi tiền hoặc các chứng khoán vốn phát hành được đo lường theo giá trị hợp lý. Bên đi vay ghi nhận khoản chênh lệch giữa giá trị khi sổ của khoản nợ được thanh toán và giá trị hợp lý của các tài sản hoặc chứng khoán vốn là một khoản lãi trên báo cáo kết quả kinh doanh. Bên cho vay hạch toán chênh lệch này là một khoản lỗ và trừ vào khoản dự phòng nợ khó đòi (nếu đã có dự phòng), hoặc ghi nhận là một khoản lỗ trên báo cáo kết quả kinh doanh (nếu chưa có dự phòng). Ngoài ra bên đi vay sẽ hạch toán chênh lệch giữa giá ghi sổ và giá trị hợp lý của tài sản được thanh toán là các khoản lãi lỗ trên báo cáo kết quả kinh doanh.

Trường hợp thanh toán bằng tài sản

Khi công ty gặp khó khăn về tài chính thì công ty có thể được ngân hàng cho phép thanh toán nợ bằng tài sản với số nợ phải thanh toán thấp hơn số nợ ban đầu. Giả sử công ty A vay của ngân hàng B 20.000.000 EUR. Công ty A gặp khó khăn trong việc thanh toán các khoản nợ. Công ty A dùng một mảnh đất có giá ghi sổ 15.000.000 EUR, giá trị hợp lý 18.000.000 EUR để thanh toán khoản nợ vay cho ngân hàng B.

Công ty A ghi sổ như sau:
Nợ TK Vay phải trả                          20.000.000
            Có TK Đất                                                     15.000.000
            Có TK Lãi do thanh toán cấu nợ                  2.000.000
            Có TK Lãi do thanh lý đất                            3.000.000

Khoản lãi do thanh toán nợ bằng chênh lệch giữa giá trị ghi sổ của khoản nợ 20.000.000 EUR và giá trị hợp lý của mảnh đất được thanh toán 18.000.000 EUR, số tiền chênh lệch là 2.000.000 EUR. Giá trị hợp lý của mảnh đất dùng để thanh toán lớn hơn giá trị ghi sổ của nó là 3.000.000 EUR (18.000.000  – 15.000.000) được ghi nhận là một khoản lãi khi thanh lý đất.

Ngân hàng B ghi sổ (giả sử đã lập dự phòng nợ khó đòi):
Nợ TK Đất                                         18.000.000
Nợ TK Dự phòng nợ xấu                   2.000.000
            Có TK Cho vay                                             20.000.000

Khoản lỗ khi ngân hàng B thu nợ bằng chênh lệch giữa giá trị ghi sổ của khoản cho vay và giá trị hợp lý của mảnh đất nhận được là 2.000.000 EUR (20.000.000 – 18.000.000) được trừ vào khoản dự phòng nợ xấu do ngân hàng B đã lập dự phòng.

Thanh toán nợ bằng cách chuyển nợ thành vốn chủ

Giả sử ngân hàng B chấp thuận cho công ty A dùng 500.000 cổ phiếu thường của mình  có mệnh giá 10 EUR/cổ phiếu, giá trị hợp lý 32 EUR/cổ phiếu để thanh toán toàn bộ khoản vay 20.000.000 EUR ở trên.

Công ty A ghi sổ bằng bút toán:
Nợ TK Vay phải trả                                      20.000.000
            Có TK Mệnh giá cổ phiếu thường                            5.000.000
            Có TK Thặng dư cổ phiếu thường                          11.000.000
            Có TK Lãi do thanh toán nợ                                     4.000.000

Khoản lãi do thanh toán nợ bằng chênh lệch giữa giá ghi sổ của khoản vay và giá trị hợp lý của số cổ phiếu được phát hành để trả nợ: 20.000.000 - 16.000.000 = 4.000.000 EUR.

Ngân hàng B hạch toán:
Nợ TK Đầu tư vào chứng khoán vốn         16.000.000
Nợ TK Dự phòng nợ xấu                               4.000.000
            Có TK Phiếu nợ phải thu                                         20.000.000

Sửa đổi các điều khoản của hợp đồng vay

Khi có thay đổi các điều khoản của hợp đồng vay, IAS 39 phân biệt thành hai trường hợp: (1) Thay đổi trọng yếu điều khoản của hợp đồng hiện tại, và (2) Thay đổi không trọng yếu của hợp đồng hiện tại. IAS 39 định nghĩa “thay đổi trọng yếu các điều khoản” của một công cụ nợ và yêu cầu sự thay đổi này cần hạch toán như thanh toán khoản nợ nếu giá trị chiết khấu dòng tiền trong tương lai của khoản nợ mới khác biệt ít nhất 10% so với giá trị chiết khấu dòng tiền của khoản nợ gốc.

Để tính giá trị chiết khấu dòng tiền thì lãi suất thực của khoản nợ cũ được sử dụng. Nếu sự khác biệt giữa giá trị chiết khấu dòng tiền của khoản nợ cũ và nợ mới ít nhất 10% thì cần hạch toán như việc thanh toán khoản nợ cũ, khoản nợ mới được ghi nhận theo giá trị hợp lý. Các khoản chi phí phát sinh trong trường hợp này được ghi nhận như là một phần của khoản lãi hoặc lỗ từ việc thanh toán nợ.

Nếu sự khác biệt dưới 10% thì cần phân bổ khoản chênh lệch này trong toàn bộ thời hạn còn lại của khoản nợ. Trong trường hợp này thì khoản nợ không được đo lường theo giá trị hợp lý và toàn bộ các chi phí phát sinh điều chỉnh giá trị ghi sổ của khoản nợ và sẽ được phân bổ theo lãi suất thực.

Trường hợp tái cơ cấu  thay đổi trọng yếu so với điều khoản ban đầu

Giả sử công ty C vay ngân hàng D 1.000.000 EUR, thời hạn thanh toán là 31/12/2017, lãi suất hợp đồng vay ban đầu là 5%, tiền lãi năm 2012 chưa thanh toán. Công ty C đang khó khăn về tình trạng tài chính và để tránh dẫn đến việc phá sản, công ty  và ngân hàng D thỏa thuận tái cấu trúc khoản nợ vay trên.  Ngày 31/12/2012, các bên đi đến phương án tái cơ cấu như sau:

1.      Xóa khoản lãi vay chưa thanh toán năm 2012.
2.      Giảm khoản gốc vay từ 1.000.000 EUR xuống còn 800.000 EUR.
3.      Giảm lãi suất từ 5% xuống còn 4%.
4.      Thời hạn thanh toán khoản vay được giữ nguyên.

Hạch toán tại công ty C

Để xác định xem việc điều chỉnh các điều khoản của hợp đồng vay này có là trọng yếu hay không theo IAS 39, công ty C cần tính giá trị hiện tại của dòng tiền trong tương lai theo các điều khoản mới và so sánh với giá trị hiện tại của dòng tiền trong tương lai của hợp đồng vay cũ với lãi suất chiết khấu là lãi suất của hợp đồng vay cũ (5%). Giá trị hiện tại của khoản nợ cũ đơn giản chính là khoản nợ gốc 1.000.000 EUR và khoản tiền lãi chưa thanh toán 50.000 EUR, tổng cộng là 1.050.000 EUR.
Giá trị hiện tại theo các điều khoản mới:

800.000 x 0,78353 + 32.000 x 4,32948 = 765.367 EUR

Giá trị hiện tại của khoản nợ theo điều khoản mới chênh lệch 1.050.000 – 765.367 = 284.633 EUR, tương đương với 27% so với khoản nợ cũ, lớn hơn ngưỡng 10% theo IAS 39. Do đó trường hợp này được xem là thay đổi trọng yếu các điều khoản của hợp đồng vay và cần hạch toán xóa sổ khoản nợ cũ và ghi nhận khoản nợ mới theo giá trị hợp lý.

Tuy nhiên với tình hình hiện tại của công ty C, lãi suất thị trường cho các khoản nợ của nó là 12% và do đó giá trị hợp lý của khoản nợ cần được tính theo mức lãi suất này. Giá trị hợp lý của khoản nợ vay mới là:

800.000 x 0,56743 + 32.000 x 3,60478 = 569.297 EUR

Bút toán công ty C phản ánh việc tái cơ cấy khoản nợ vay như sau:
Nợ TK Vay phải trả (nợ vay cũ)                1.000.000
Nợ TK Tiền lãi phải trả                                     50.000
Nợ TK Chiết khấu khoản nợ mới                   230.703
            Có TK Vay phải trả (nợ vay mới)                          800.000
            Có TK Lãi do tái cơ cấu nợ                                     480.703

Khoản nợ mới được ghi nhận theo giá trị hợp lý với giá trị thuần là 569.297 EUR chứ không phải là giá trị gộp là 800.000 EUR. Khoản chiết khấu 230.703 EUR được phân bổ trong thời gian còn lại của khoản nợ (5 năm) để phản ánh lãi suất thị trường là 12% chứ không phải lãi suất danh nghĩa 4%. Khoản chiết khấu này được phân bổ theo phương pháp lãi thực và được tính toán theo bảng sau:

Ngày	Tiền trả	Chi phí lãi vay (12%)	Chiết khấu phân bổ	Giá ghi sổ khoản vay
31/12/2012				569.297
31/12/2013	32.000	68.316	36.316	605.613
31/12/2014	32.000	72.674	40.674	646.286
31/12/2015	32.000	77.554	45.554	691.840
31/12/2016	32.000	83.021	51.021	742.861
31/12/2017	32.000	89.139	57.139	800.000

 

Ngày 31/12/2013, khi thanh toán khoản lãi năm 2013, kế toán công ty C hạch toán:
Nợ TK Chi phí lãi vay                                 68.316
Có TK Tiền                                                          32.000
Có TK Chiết khấu khoản nợ mới                     36.316
Các năm tiếp theo bên đi vay tiếp tục hạch toán bút toán phản ảnh việc thanh toán tiền, chi phí lãi vay và giảm khoản nợ gốc cho đến khi đáo hạn. Khi đáo hạn công ty C phản ánh việc trả nợ vay bằng bút toán:

Nợ TK Vay phải trả (mới)               800.000
            Có TK Tiền                                                    800.000

Hạch toán tại ngân hàng D

Theo IAS 39, bên cho vay phải xem xét giảm giá trị của khoản cho vay nếu giá trị dòng tiền chiết khấu theo điều khoản của hợp đồng vay được sửa đổi nhỏ hơn giá trị ghi sổ của khoản cho vay. Lãi suất chiết khấu được sử dụng để tính giá trị hiện tại của khoản cho vay theo điều khoản sửa đổi là lãi suất thực ban đầu chứ không phải lãi suất sửa đổi hay lãi suất thực của thị trường tại thời điểm sửa đổi.

Như đã tính toán ở phần trên, giá trị hiện tại của khoản cho vay theo điều khoản mới là 765.367 EUR và bị giảm 284.633 EUR so với giá trị ghi sổ của khoản cho vay và tiền lãi chưa thu năm 2012. Ngân hàng D phản ánh xóa sổ khoản lãi năm 2012 là tổn thất do tái cơ cấu nợ bằng bút toán:

Nợ TK Tổn thất do tái cơ cấu nợ    50.000
                  Có TK Tiền lãi phải thu                               50.000
Đồng thời ngân hàng D phản ánh bút toán lập dự phòng nợ khó đòi để điều chỉnh giảm khoản nợ phải thu do tái cơ cấu nợ.
            Nợ TK Chi phí nợ xấu                     234.663
                        Có TK Dự phòng nợ xấu                             234.663

Nếu ngân hàng D ghi giảm trực tiếp khoản cho vay không qua dự phòng nợ xấu thì bút toán như sau:
            Nợ TK Chi phí tái cơ cấu nợ           234.663
                        Có TK Cho vay                                             234.663

Các kỳ kế toán sau, ngân hàng D hạch toán doanh thu dựa trên lãi suất thực ban đầu của hợp đồng vay theo bảng tính sau:

Ngày	Tiền nhận	Doanh thu (5%)	Tăng giá ghi sổ	Giá ghi sổ khoản cho vay
31/12/2012				765.367
31/12/2013	32.000	38.268	6.268	771.635
31/12/2014	32.000	38.582	6.582	778.217
31/12/2015	32.000	38.911	6.911	785.128
31/12/2016	32.000	39.256	7.256	792.384
31/12/2017	32.000	39.616	7.616	800.000

 

Ngày 31/12/2013,  ngân hàng D hạch toán bút toán như sau:
Nợ TK Tiền                                       32.000
Nợ TK Dự phòng nợ xấu                   6.268
            Có TK Doanh thu                                         38.268

Các kỳ tiếp theo bên cho vay tiếp tục phản ánh bút toán thu tiền, điều chỉnh dự phòng nợ khó đòi, doanh thu tiền lãi cho đến khi đáo hạn. Tại ngày đáo hạn, ngân hàng D hạch toán:
Nợ TK Tiền                           800.000
Nợ TK Dự phòng nợ xấu     200.000
            Có TK Cho vay                     1.000.000

Trường hợp tái cơ cấu chỉ thay đổi nhỏ

Giả sử công ty C vay ngân hàng D thỏa thuận phương án tái cơ cấu như sau:
1.      Giảm khoản gốc vay từ 1.000.000 EUR xuống còn 950.000 EUR.
2.      Giảm lãi suất từ 5% xuống còn 4,5%, tiền lãi hàng năm là 38.000 EUR.
3.      Thời hạn thanh toán khoản vay giảm xuống còn 4 năm (đáo hạn 31/12/2016).

Giá trị hiện tại của khoản nợ cũ đơn giản chính là khoản nợ gốc 1.000.000 EUR và khoản tiền lãi chưa thanh toán 50.000 EUR, tổng cộng là 1.050.000 EUR.
Giá trị hiện tại theo các điều khoản mới chiết khấu theo lãi suất 5% là 983.157 EUR

Giá trị hiện tại của khoản nợ theo điều khoản mới chênh lệch 1.050.000 – 983.157 = 66.843EUR, tương đương với 6,37% so với khoản nợ cũ, nhỏ hơn ngưỡng 10% theo IAS 39. Do đó trường hợp này không được xem là thay đổi trọng yếu các điều khoản của hợp đồng vay và khoản chênh lệch 66.843 EUR không được ghi nhận là lãi do tái cơ cấu nợ mà được phân bổ trong suốt thời gian còn lại của khoản vay được tái cơ cấu (4 năm).

Bút toán công ty C phản ánh như sau:
Nợ TK Vay phải trả (nợ vay cũ)                1.000.000
Nợ TK Chiết khấu khoản nợ mới                    16.843
            Có TK Vay phải trả (nợ vay mới)                                                  950.000
            Có TK Thu nhập hoãn lại từ lãi do tái cơ cấu nợ                           66.843

Khoản nợ mới được ghi nhận theo giá trị thuần là 933.157 EUR chứ không phải giá trị gộp là 950.000 EUR, khoản chiết khấu là 16.843 EUR phát sinh do lãi suất danh nghĩa khoản vay mới là 4,5% thấp hơn lãi suất thực của thị trường là 5%. Công ty C phân bổ khoản chiết khấu này theo phương pháp lãi thực. Tuy nhiên nếu chênh lệch giữa phương pháp lãi thực và phương pháp đường thẳng không trọng yếu thì công ty C có thể phân bổ khoản chiết khấu này theo phương pháp đường thẳng. Khoản thu nhập hoãn lại từ tái cơ cấu nợ được phân bổ dần vào thu nhập mà không bù trừ với chi phí lãi vay. Giả sử công ty C phân bổ chiết khấu theo phương pháp đường thẳng thì bút toán ngày 31/12/2013, khi thanh toán khoản lãi năm 2013, kế toán công ty C hạch toán như sau:

Nợ TK Chi phí lãi vay                                 59.461
            Có TK Tiền                                                    42.750
Có TK Chiết khấu khoản nợ mới               16.711

Hạch toán tại ngân hàng D

Ngân hàng D phản ánh dự phòng nợ xấu để điều chỉnh giảm giá trị của khoản cho vay theo mức chênh lệch giữa giá trị hiện tại của dòng tiền theo điều khoản được sửa đổi và hợp đồng vay ban đầu. Bút toán của ngân hàng D tại ngày tái cơ cấu như sau:

Nợ TK Chi phí nợ xấu                     66.843
            Có TK Dự phòng nợ xấu                 66.843

Các kỳ kế toán sau, ngân hàng D hạch toán doanh thu dựa trên lãi suất thực ban đầu của hợp đồng vay theo bảng tính sau:

Ngày	Tiền nhận	Doanh thu (5%)	Tăng giá ghi sổ	Giá ghi sổ khoản cho vay
31/12/2012				933.157
31/12/2013	42.750	46.658	3.908	937.065
31/12/2014	42.750	46.853	4.103	941.168
31/12/2015	42.750	47.058	4.308	945.476
31/12/2016	42.750	47.274	4.524	950.000

 

Ngày 31/12/2013,  ngân hàng D hạch toán bút toán như sau:
Nợ TK Tiền                                       42.750
Nợ TK Dự phòng nợ xấu                   3.908
            Có TK Doanh thu                                         46.658

Các kỳ tiếp theo bên cho vay tiếp tục phản ánh bút toán thu tiền, điều chỉnh dự phòng nợ khó đòi, doanh thu tiền lãi cho đến khi đáo hạn. Tại ngày đáo hạn, ngân hàng D hạch toán:
Nợ TK Tiền                           950.000
Nợ TK Dự phòng nợ xấu       50.000
            Có TK Cho vay                     1.000.000

Việc các ngân hàng và doanh nghiệp đi đến các thỏa thuận tái cơ cấu khoản nợ vay xấu nhằm giúp doanh nghiệp đi vay thoát khỏi tình trạng phá sản. Giải pháp này được xem là có lợi cho cả bên cho vay và bên đi vay so với trường hợp bên đi vay phá sản. Chuẩn mực kế toán quốc tế quy định các bên đi vay và cho vay ghi nhận các khoản lãi và lỗ khi thực hiện việc tái cơ cấu nợ. Các quy định trong IAS 39 mặc dù chưa có quy định trong hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam nhưng không mâu thuẫn với chuẩn mực kế toán Việt Nam số 1 – Chuẩn mực chung. Do vậy các ngân hàng và doanh nghiệp Việt Nam có thể căn cứ vào các quy định và hướng dẫn của IAS 39 để xử lý kế toán đối với các khoản nợ xấu được tái cơ cấu. Đây là một giải pháp hợp lý trong trường hợp chưa có các chuẩn mực kế toán Việt Nam và các văn bản hướng dẫn liên quan.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.      Mackenzie B., Coetsee D, Njikizana T. and Chamboko R. (2011), Wiley 2011 Interpretation and Application of International Financial Reporting Standards, John Wiley & Sons, Inc., USA.
2.      IASB (2011), International Accounting Standard 39.

Nguyễn Mạnh Hiền
Khoa Kế toán – Tài chính, trường Cao đẳng Thương mại và du lịch
Địa chỉ: Số 478, đường Thống Nhất, TP. Thái Nguyên, Thái Nguyên

“Túng làm liều” trên báo cáo tài chính

Tình trạng ghi nhận doanh thu ảo, ghi nhận khi chưa đủ điều kiện, áp dụng sai chuẩn mực kế toán vẫn tiếp tục tái diễn, đặc biết là với các DN gặp nhiều khó khăn trong kinh doanh.

 Hằng Phương

D

ù trước mùa lập BCTC năm, cơ quan quản lý đã có hội nghị rút kinh nghiệm về những “sai sót thường gặp” trên BCTC của DN niêm yết, nhưng tình trạng đó vẫn tái diễn trên BCTC đã được công bố, đặc biệt ở các DN bất động sản, khối DN gặp nhiều khó khăn trong năm qua. 

Khái quát của Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) về những sai sót, rủi ro trên BCTC năm 2012 của nhóm DN bất động sản, xây lắp niêm yết, khối DN chiếm khoảng 30% số lượng DN niêm yết đã phần nào cho thấy bức tranh của chất lượng BCTC năm 2012. Có thể kể đến tình trạng ghi nhận doanh thu ảo, ghi nhận khi chưa đủ điều kiện, áp dụng sai chuẩn mực kế toán, như DN là chủ đầu tư vẫn áp dụng chuẩn mực kế toán số 15 - Hợp đồng xây dựng để ghi nhận doanh thu theo tiến độ xây dựng, trong khi đúng ra phải áp dụng chuẩn mực kế toán số 14 - Doanh thu và thu nhập khác, vẫn tiếp tục tái diễn. Thậm chí, tình trạng thuyết minh chính sách kế toán một đằng, thực tế áp dụng một nẻo, đặc biệt là các khoản mục có cách hạch toán đặc thù như doanh thu, giá vốn. Nhiều DN trong khối đã không thực hiện trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho, dù giá bất động sản trong năm qua đã giảm mạnh, có dự án giảm tới 40 - 50%. Đối với DN xây lắp, có thể có các công trình đã ghi nhận hết doanh thu, những vẫn còn giá trị sản lượng dở dang chưa được kết chuyển xác định giá vốn, hoặc giá trị sản lượng dở dang lớn hơn giá trị doanh thu còn được ghi nhận…

Hầu hết những sai sót trên BCTC của nhóm DN này đều nằm trong nhóm “sai sót thường gặp” mà cơ quan quản lý đã lưu ý các DN niêm yết và các DN kiểm toán hồi cuối năm 2012 cũng như không nằm ngoài những dự liệu của cơ quan quản lý trước mùa công bố BCTC 2012. Bởi năm qua được coi là đỉnh điểm khó khăn của các DN, đặc biệt là khối DN bất động sản khi thị trường gần như tê liệt, rất ít giao dịch thành công và để có những con số đẹp trên BCTC, nhiều DN bất động sản đã phải vận đến rất nhiều thủ thuật kế toán để “xào nấu” số liệu tài chính.

Nhìn rộng ra khối DN niêm yết trên thị trường, số lượng báo cáo tài chính có “vấn đề” không nhỏ. Chẳng hạn, tại CTCP Thái Hòa (THV), đơn vị kiểm toán đã ngoại trừ khoản mục hàng tồn kho lên tới trên 555,6 tỷ đồng, với lý do “hạn chế từ phía đơn vị”, không thể tham gia chứng kiến kiểm kê tiền mặt, hàng tồn kho, tài sản cố định tại thời điểm 31/12/2012 và cũng không thể thực hiện thủ tục kiểm kê tại thời điểm kiểm toán. Điều khiến người đọc BCTC nghi ngờ về tính xác thực của thông tin hàng tồn kho mà THV đưa ra là bởi theo logic thông thường, không có lý gì một DN đang đứng trước sức ép nợ phải trả ngắn hạn lên tới gần 1.100 tỷ đồng như THV lại để số dư hàng tồn kho lớn như vậy, trong khi hàng tồn kho của THV (là cà phê) không phải không có khả năng thanh khoản. Với khoản mục hàng tồn kho bị ngoại trừ chiếm tới gần 40% tổng tài sản, BCTC của THV liệu có còn đáng tin về tính trung thực và hợp lý hay không? 

Việc DN không thực hiện trích lập dự phòng rủi ro khoản phải thu quá hạn, không trích lập dự phòng các khoản đầu tư tài chính cũng khá phổ biến. Trường hợp CTCP Docicmexco (FDG) là một ví dụ. Với khoản nợ dự phòng chưa được trích lập lên tới trên 6 tỷ đồng, mà kiểm toán lưu ý sẽ “làm chi phí quản lý bị thiếu và lợi nhuận trước thuế tăng lên với số tương ứng”, FDG làm nhẹ đi con số thua lỗ trong năm 2012, khi dừng lại ở mức 31,1 tỷ đồng. Hay CTCP Mirea (KMR) không thực hiện trích lập dự phòng phải thu khó đòi của Công ty Mirea Fiber Tech, cổ đông lớn của KMR tại Hàn Quốc. Kiểm toán đã lưu ý, nếu trích lập dự phòng khoản phải thu khó đòi này theo quy định thì vốn chủ sở hữu của Công ty sẽ giảm đi 23,47 tỷ đồng, đồng thời lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh cũng giảm tương ứng. Hẳn KMR có lý do để làm điều này, bởi dù không trích lập dự phòng khoản phải thu 22,47 tỷ đồng thì năm 2012, Công ty chỉ lãi trước thuế 2,2 tỷ đồng...

Những vi phạm chuẩn mực kế toán vẫn diễn ra ngày càng nhiều, dù gần đây, cơ quan quản lý đã tăng cường hợp tác với hội nghề nghiệp kiểm toán để kiểm tra, phát hiện những sai sót trên BCTC sau kiểm toán. Sau cuộc tọa đàm về các vấn đề cần lưu ý liên quan đến BCTC của các DN đầu tư, kinh doanh bất động sản và xây lắp do Bộ Tài chính, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cùng VACPA phối hợp tổ chức mới đây, VACPA cho biết, Hội đặt kế hoạch sẽ tổ chức các cuộc tọa đàm hàng quý về BCTC của từng nhóm ngành. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng ở mức độ nhắc nhở những DN có sai sót và yêu cầu giải trình, thì e rằng, “đến hẹn lại lên”, nhiều DN vẫn áp dụng các chiêu thức không minh bạch để ra được một bản BCTC sáng sủa hơn.

(Theo ĐTCK)

'BẢN ÁN' NẶNG NHẤT LÀ MẤT UY TÍN TRÊN THỊ TRƯỜNG

Ông Bùi Văn Mai

Cho rằng các mức xử phạt bằng tiền đối với kiểm toán viên, công ty kiểm toán cố tình sai phạm trên báo cáo kiểm toán vẫn thấp, nhưng Ông Bùi Văn Mai, Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) cho rằng, “bản án” nặng nhất đối với kiểm toán viên, công ty kiểm toán có sai phạm trong việc lập báo cáo kiểm toán là đánh mất uy tín đối với thị trường.

Hằng Phương

Thưa ông, tình trạng vi phạm chuẩn mực kế toán khi lập BCTC của khối DN niêm yết, những thực thể được coi là lành mạnh nhất trong nền kinh tế do phải chịu sự kiểm soát rất chặt chẽ của những quy định công bố thông tin, vẫn diễn ra khá phổ biến. Vậy nguyên do tại đâu?

Trước tiên, cần phải khẳng định là chất lượng BCTC của các DN nói chung và chất lượng BCTC của khối DN niêm yết nói riêng đã được nâng cao đáng kể từ khi có hoạt động kiểm toán độc lập, nhất là trong vài năm trở lại đây, sau khi hành lang pháp lý cho hoạt động kế toán, kiểm toán đã được ban hành khá đầy đủ, đồng bộ gồm Luật Kế toán, Luật Kiểm toán độc lập, hệ thống chuẩn mực kế toán, kiểm toán và nhiều chế độ kế toán cụ thể. Tuy nhiên, các sai sót, thậm chí gian lận trong việc lập và trình bày BCTC vẫn tồn tại, kéo dài và có phần tinh vi, giá trị các sai phạm ngày càng lớn.

Ông Bùi Văn Mai cho biết, là tổ chức nghề nghiệp của những kiểm toán viên, trong 8 năm kể từ khi thành lập, Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) luôn nỗ lực để hỗ trợ tốt nhất đối với Hội viên trong việc nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp cũng như môi trường hoạt động. Hội đã học tập và áp dụng kinh nghiệm quản lý hội viên từ nhiều tổ chức nghề nghiệp kế toán, kiểm toán chuyên nghiệp trên thế giới. Hàng năm, VACPA tổ chức từ 30 - 40 lớp đào tạo cập nhật kiến thức cho 1.500  - 1.600 kiểm toán viên. VACPA cũng tổ chức nhiều hoạt động không thu phí như các hội thảo, trao đổi rút kinh nghiệm về những sai sót thường gặp trong kiểm toán BCTC, trong kiểm tra chất lượng các công ty kiểm toán...; tư vấn miễn phí về nghiệp vụ, chế độ, chính sách pháp luật liên quan. VACPA cũng cung cấp cho hội viên các công cụ hỗ trợ lập báo cáo tài chính như Ebook - Hệ thống hóa các văn bản pháp luật tài chính, kế toán; chương trình kiểm toán mẫu (sản phẩm của dự án do Ngân hàng Thế giới tài trợ); thực hiện việc bảo vệ quyền lợi của hội viên trong các tranh chấp, khiếu kiện... VACPA đã ký Biên bản hợp tác với Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước để phối hợp nâng cao chất lượng kiểm toán BCTC, góp phần công khai, minh bạch thông tin tài chính trên TTCK.

Theo tôi, tình trạng này xuất phát từ nhiều nguyên do, mà chủ yếu là do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế, tình hình sản xuất - kinh doanh của DN khó khăn, trong khi phải chịu sự kiểm soát chặt chẽ của cổ đông, nên một số DN cố tình làm sai, sao cho ra được bản BCTC sáng sủa hơn so với tình hình thực tế. Ngoài ra, do hoạt động kinh doanh, hoạt động tài chính, các cơ chế chính sách trong điều kiện thị trường ngày càng phức tạp, người làm quản lý hoặc làm kế toán có thể không nắm bắt hết được các quy định pháp luật, nên vô tình làm sai.

Ông có cho rằng sở dĩ các vi phạm chuẩn mực kế toán tái diễn nhiều lần là do chế tài xử phạt đối với các vi phạm của DN này chưa đủ mạnh?

Theo quy định hiện hành về xử phạt vi phạm phạm hành chính trong lĩnh vực kế toán thì đối với các hành vi giả mạo BCTC cao nhất là 20 triệu đồng. Mức này là tương đối cao so với một cá nhân, nhưng lại không đáng kể so với DN. Dự thảo Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán đang được Bộ Tài chính gửi xin ý kiến đã nâng mức xử phạt với hành vi vi phạm hành chính về kế toán, kiểm toán có liên quan đến BCTC lên mức 80 triệu đồng. Mức này cũng đã khá cao, nhưng có thể chưa đủ răn đe với DN, vì giá trị trục lợi từ hành vi gian lận BCTC (như giữ giá hoặc làm giá cổ phiếu tăng cao) có thể lớn hơn rất nhiều so với mức phạt khi DN vi phạm.

Không hiếm BCTC được hạch toán sai, như trường hợp BCTC năm 2011 của CTCP Phát triển đô thị công nghiệp (D2D) hạch toán sai chuẩn mực về doanh thu nhưng vẫn được kiểm toán viên chấp nhận. Vậy, ông đánh giá thế nào về chất lượng dịch vụ kiểm toán hiện nay?

Một khi BCTC đã được kiểm toán vẫn còn sai phạm thì trách nhiệm lúc này không chỉ thuộc về đơn vị lập BCTC, mà còn là trách nhiệm của kiểm toán viên. Cũng như người làm kế toán của DN, có trường hợp kiểm toán viên không nắm bắt hết các tình huống thực tế và chính sách kế toán, tài chính, nên không phát hiện ra sai phạm hoặc bị đơn vị thuyết phục và đồng tình với quan điểm xử lý của DN.

Việc tuân thủ chuẩn mực kế toán, có nhiều trường hợp phải đưa ra Hội đồng thẩm định với nhiều chuyên gia giàu kinh nghiệm và được cung cấp thêm nhiều thông tin khác mới kết luận được sai đúng. Cho nên, việc một kiểm toán viên, một nhóm kiểm toán xét đoán tình huống trong khoảng thời gian hạn chế trong mùa kiểm toán bận rộn sẽ không thể chắc chắn đúng hoàn toàn.

Năm qua, UBCK ra quyết định xử phạt 11 công ty kiểm toán thực hiện kiểm toán công ty quản lý quỹ. Điều này xuất phát từ thực tế, do quy chế quản lý tài chính, sử dụng nguồn quỹ đầu tư chứng khoán đều mới và cũng rất phức tạp. Các công ty kiểm toán mới thực hiện kiểm toán nghiệp vụ này, mà mỗi công ty chỉ kiểm toán bình quân 1 - 2 khách hàng nên còn ít kinh nghiệm. Chất lượng dịch vụ kiểm toán 1 - 2 năm vừa qua còn sai sót, một phần nữa là do chúng ta vẫn thực hiện kiểm toán theo hệ thống chuẩn mực kiểm toán Việt Nam ban hành từ năm 1999 - 2005, đã lạc hậu so với quốc tế trên dưới 15 năm rồi. Từ năm 2014, kiểm toán phải tuân theo chuẩn mực mới ban hành tháng 12/2012, tôi hy vọng rằng, khi ấy sẽ ít có sai sót hơn.

Có ý kiến cho rằng, mức phạt tiền cao nhất quy định tại Dự thảo Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán từ 140 – 200 triệu đồng đối với tổ chức kiểm toán và phạt tiền từ 70 – 100 triệu đồng khi lập báo cáo kiểm toán không trung thực là quá nhẹ, bởi hệ lụy của những sai phạm với nhà đầu tư là rất lớn. Quan điểm của ông ra sao về vấn đề này?

Mức xử phạt từ 140 - 200 triệu đồng theo Luật Chứng khoán đã cao gấp 10 lần mức hiện hành (20 triệu đồng), trong khi Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán cho hành vi tương tự, phạt từ 60 – 80 triệu, đều là thấp khi hành vi thông đồng có thể đem lại lợi ích lớn hơn rất nhiều lần tiền phạt.

Ở một số nước tiên tiến trên thế giới, quy định mức phạt trên từng mức lợi ích đem lại từ sai phạm, ví dụ mức phạt tiền hành vi sai phạm bằng 3 - 5 lần mức lợi ích do sai phạm đem lại. Quy định này thường khó thực hiện, nhưng tác dụng răn đe tốt hơn nhiều. Thông tư 64/2004/TT-BTC của Bộ Tài chính đã quy định, mức phạt cao nhất là 10 lần mức phí kiểm toán của hợp đồng bị phạt, nhưng quy định này còn ít có tiền lệ tại Việt Nam.

Cá nhân tôi cho rằng, kiểm toán viên, công ty kiểm toán cần nhận thức rằng “bản án” nặng nhất cho những sai phạm trong việc lập báo cáo kiểm toán là đánh mất uy tín đối với thị trường, bởi dịch vụ kiểm toán là dịch vụ xác nhận niềm tin.

(Theo ĐTCK)